У польскай частцы Белавежскай пушчы зладзілі летнік для дзяцей з беларускіх сем’яў, што вымушана пакінулі радзіму. У праграме былі творчыя і гістарычныя заняткі, майстар-класы па ганчарстве, выцінанцы і бортніцтве, а таксама паходы і назіранне за дзікай прыродай. Першая змена летніка «Зубровыя сцежкі» ўжо скончылася, наперадзе яшчэ дзве. MOST пагаварыў з арганізатаркай летніка Марыяй Грыц пра тое, як нарадзілася ідэя, чаму для праекта выбралі Белавежскую пушчу і што найбольш уразіла дзяцей падчас адпачынку.
«Летнія вакацыі — гэта сапраўдны выклік для бацькоў»
Ідэя стварыць летнік для беларускіх дзяцей-эмігрантаў прыйшла Марыі Грыц яшчэ пазамінулым летам, калі яна з сям’ёй толькі прыехала ў Польшчу. Тады яна зразумела, што летнія вакацыі — гэта сапраўдны выклік для бацькоў.
— Многія без сваякоў, без бабуль, без нянечак. І дзеці праводзяць увесь час з тэлефонамі. Я ведала, што я такая не адна, і вырашыла: трэба забраць дзяцей, адвезці іх на край цывілізацыі, каб у іх былі свае эмоцыі, а бацькі маглі хаця б крыху адпачыць.
Месца правядзення летніка — Белавежскую пушчу — Марыя абрала невыпадкова. На думку суразмоўцы, гэта тое месца, дзе можна асабліва адчуць беларускасць і блізкасць да радзімы, ад якой беларускія дзеці па вядомых прычынах зараз адарваныя.
— Гэта лес, які з’ядноўвае дзве краіны. З беларускага боку ён займае большую частку, з польскага — меншую, але гэта ўсё адно адзін і той жа лес. Тыя ж самыя птушкі, тыя ж расліны. Нават калі ты не адчуваеш моцнай настальгіі па радзіме, ад самога факту, што стаіш сярод гэтых дрэў, захоплівае дух. Белавежская пушча — гэта рэзерват, якому каля 12 тысяч гадоў. У ім растуць дрэвы, што стаяць ужо 500-600 гадоў. Яны былі сведкамі неверагодных падзей — тых, пра якія мы можам хіба толькі чытаць у падручніках. Ды і само месца надзвычай моцнае. І я падумала: як добра было б паказаць гэта дзецям.
Арганізатарка адзначае, што праект летніка прафінансаваны звычайнымі беларусамі.
— Людзі ў Польшчы і Літве могуць ахвяраваць частку сваіх падаткаў на дабрачыннасць. Каманда SVAE зладзіла свой праект «Будуй сваё» — яны сабралі гэтыя грошы ў агульны слоік, і тыя, хто скінуўся, вырашалі, куды іх накіраваць. Я прапанавала ідэю летніка — і яна перамагла. За яе прагаласавала большасць.
У кожную змену летнік прымае па 18 дзяцей. А ў яго арганізацыі задзейнічана амаль 50 чалавек, але асноўную частку працы выконвае каманда з пяці чалавек, — тыя, хто непасрэдна суправаджае дзяцей у летніку.
«Беларускасць — гэта не толькі пра страты, Лукашэнку і рэпрэсіі»
Марыя Грыц кажа, што адна з мэт летніка — паказаць дзецям у эміграцыі, што такое беларускасць.
— Дзеці, што прыехалі ў летнік, былі вельмі палітызаваныя. Памятаю, як мы сядзелі за сталом, гулялі ў лесе або проста былі разам каля кастра — і ў розныя моманты дзеці пачыналі дзяліцца ўспамінамі. Хтосьці распавёў, як на яго вачах затрымлівалі бацькоў. Іншы — як да іх прыходзілі з вобшукам. Яны расказвалі, як баяліся… Карацей, вельмі цяжкія гісторыі. Для такога ўзросту — зусім не дзіцячы досвед. І вельмі важным было паказаць, што беларускасць — гэта не толькі пра страты, Лукашэнку і рэпрэсіі. Яна — і ў міфах, і ў бортніцтве, і ў ганчарстве, у слове «дзякуй», у выцінанках.
Кастусь Каліноўскі супраць Савецкага Саюза
Праграма летніка вельмі насычанай. У ёй і бортніцтва, і майстар-класы ганчара, і выцінанкі, і роспіс шопераў па матывах маляванак. Адна з цэнтральных падзей — візіт рэканструктарскага клуба Invictus, які распавядаў пра паўстанне Кастуся Каліноўскага.
— Дзеці атрымалі моцнае ўражанне. Хаця пачыналася ўсё няпроста. Калі, напрыклад, прыйшлі рэканструктары і запыталі: «Супраць каго паўставалі паўстанцы Каліноўскага?» Самы папулярны адказ быў «Супраць Савецкага Саюза». У геапалітычным сэнсе можа і правільна, але трошачку даты пераблыталі, — жартуе Марыя. — І вось калі Васіль Калач (кіраўнік клуба. — Заўв. MOST) пайшоў на двор і пачаў страляць з мушкетаў, эмоцыі дзяцей былі проста неверагодныя. А калі Каця Ваданосава (удзельніца клуба. — Заўв. MOST) яшчэ і дазволіла памераць элементы свайго касцюма, то шчасцю не было меж.
«Калі з’явіліся зубры — гэта быў фурор»
На працягу дзесяці дзён дзеці жылі ў самым сэрцы Белавежскай пушчы. Такое жыццё сярод прыроды стала для іх урокам, як трэба ставіцца да прыроды.
— У першы вечар, калі за плотам з’явіліся зубры, быў фурор. Буслы сядзелі літаральна на плоце, а шэрыя журавы хадзілі там па полю за домам — то-бок прырода была блізкая. Мы вучылі дзетак далікатнаму стаўленню да яе. У нас была такая гісторыя: у лесе дзяўчаты пабачылі нейкага павука і вырашылі яго запшыкаць спрэем. І пасля гэтага мы селі і пачалі абмяркоўваць, што мы ў гасцях у прыроды, што ў павукоў сваё жыццё і мы павінны з павагай ставіцца да яго. І вынік быў: калі праз пару дзён з’явілася жаба — яе ўжо акуратна пагладзілі пальчыкам, ніхто на рукі не браў. Мы дамовіліся, што ў жабы ёсць свае справы і ёй трэба ісці далей.
Ноч з совамі замест дыскатэк
Нязвыклы фармат летніка першы час трошкі здзіўляў дзяцей, прызнаецца Марыя Грыц. Некаторыя чакалі дыскатэку, іншыя прасілі правесці конкурс талентаў.
— Калі нехта ўжо не хацеў ісці ў лес, мы прымалі рашэнне разам — галасавалі. Калі большасць «за» — значыць, ідзём. І так было з усім: я часта проста збірала дзяцей, каб абмеркаваць планы. Напрыклад, хтосьці з дзяцей папрасіў правесці конкурс талентаў, а іншыя прапанавалі замест гэтага водную бітву. Дзеці прагаласавалі — і перамагла бойка. Яна была настолькі сур’ёзная, што назаўтра, калі дзеці паехалі да бацькоў, яны выйшлі з аўтобуса ў тапках — боты былі наскрозь мокрыя, — усміхаецца Марыя.
Асобна ўразіў начны паход у лес. Туды маленькія беларусы з выхавацелямі пайшлі, каб паслухаць спевы соў.
— І хоць птушкі нам не заспявалі, было цікава назіраць за дзецьмі. Гэта быў выхад з зоны камфорту: ісці ўначы ў лес нават з дарослымі — гэта крыху хвалююча. Але калі мы нарэшце сціхлі, каб пачуць хоць штосьці, дзеці раптам пераключыліся — яны пачалі вывучаць усё вакол: дрэвы, траву, смаўжа, ягады, галінкі. І ўсё гэта яны рабілі ў такой цішыні… Гэта было вельмі моцна. А на наступны дзень яны малявалі тое, што запомнілі з гэтага паходу.
Слёзы, абдымкі і чацік сяброўства
Напрыканцы першай змены дзеці абдымаліся ў слязах. Яны прасілі арганізатараў вярнуцца сюды яшчэ раз тым жа складам, а каб не страціць адзін аднаго, стварылі агульны чацік у сацсетках.
— Я назіраю такую рэч: з кожным пакаленнем людзі змяняюцца. Мне дае надзею думка, што наступнае пакаленне будзе лепшым за нас. І не проста лепшым, а свядомым, уважлівым, здольным заўважаць і мяняць свет вакол сябе.
Вы можаце абмеркаваць гэты матэрыял у нашым Telegram-канале. Калі вы не ў Беларусі, пераходзьце і падпісвайцеся.
