Паша Джэжора — палеская незалежная рэжысёрка, якая зараз жыве ў Польшчы. Яшчэ ў дзяцінстве яна ўсвядоміла сваю небінарнасць, то-бок стан, пры якім чалавек не ідэнтыфікуе сябе толькі з жанчынай ці толькі з мужчынам. Сёння Паша — яскравая квір-актывістка. Пра дзяцінства небінарнай асобы, самавыражэнне і цкаванне ў школе, творчасць і актывізм у эміграцыі, а таксама пра стаўленне да квір-асоб у Беларусі і па-за яе межамі Паша расказала MOST.
«Усе дзяўчыны нармальная, а са мной нешта не так»
— Сваю небінарнасць я пачала ўсведамлеваць з самага ранняга дзяцінства. Кожны раз, калі казала, што я — дзяўчынка, адчувала, нібыта я брашу, бо гэта не апісвала мяне. Гэта было не пра мяне.
Ва ўзросце 11 гадоў я дакладна зразумела, хто я, і стала адкрыта праяўляць гэта ў сваёй знешнасці. Разам з гэтым мне давялося змяніць школу, бо аднакласнікі цкавалі мяне па наводцы класнай кіраўніцы.
Я вельмі спадзявалася, што ў другой школе мне не давядзецца сутыкнуцца з цкаваннем [з-за маёй ідэнтычнасці], але дарма. Там таксама быў ціск з боку аднакласнікаў і настаўнікаў. Напрыклад, здараліся сітуацыі, калі я заходзіла ў раздзявалку, каб пераапрануцца перад фізкультурай, а дзяўчыны казалі мне, каб я ішла ў іншае месца і не глядзела на іх. Настаўнікі ж ціснулі на мяне, кажучы, што мне трэба з «гэтым» завязваць, што ўсе дзяўчыны нармальная, а са мной нешта не так, і што ўвогуле яны пра ўсё гэта распавядуць маім бацькам. Але я даволі актыўна і бескампрамісна рэагавала на спробы мяне цкаваць і заўжды давала адпор.
«Некалькі разоў мне пагражалі нажамі»
— Але самае страшнае цкаванне, з якім мне давялося сутыкнуцца, было не з боку школьных аднагодкаў, а з боку так званых «бярозаўскіх антыфашыстаў». У той момант яны не мелі нічога агульнага з антыфашысцкім рухам, а прадстаўлялі хуліганскія групоўкі, якія нападалі на тых, хто ім не падабаўся. Так, некалькі разоў мне пагражалі нажамі, і некалькі разоў мне прыходзілася выкарыстоўваць пярцовыя балончыкі. Безумоўна, мне было дастаткова страшна жыць з разуменнем таго, што я не магу звярнуцца па дапамогу ў міліцыю, школу ці да бацькоў.
Дарэчы, пра маіх бацькоў. Я ніколі не рабіла камінг-аўт (публічная заява пра сваю сексуальную арыентацыю і гендарную ідэнтычнасць. — Заўв. MOST), ніколі не размаўляла з імі на гэтую тэму і не планую, бо лічу гэта абсалютна непатрэбным. Мы амаль не падтрымліваем з імі сувязі, таму я не ведаю, як яны адрэагавалі [на маю небінарнасць] і ці адрэагавалі ўвогуле. Але мяне цалкам не хвалюе тое, што яны пра мяне думаюць.
«У Празе да мяне звярталіся выключна так, як я прасіла»
— Пэўны час я марыла паступіць у Акадэмію выканальніцкага мастацтва ў Празе (FAMU). Таму што я бясконца люблю чэшскую трагікамедыю і бачу ў ёй адказ на тое, як ствараць беларускае кіно. Але, на жаль, у мяне не атрымалася прайсці на кафедру рэжысуры нават з трэцяй спробы.
Калі казаць пра стаўленне чэшскага грамадства да маёй самаідэнтыфікацыі, то пакуль што яно было адным з найбольш талерантных. Там у мяне ніколі не было праблем з маім іменем: ніхто ніколі не спрабаваў называць мяне па дэднейме (імя, дадзенае пры нараджэнні. — Заўв. MOST). Усе звярталіся выключна так, як я прасіла.
Менавіта ў Празе я наведала свой першы прайд, які стаў знакавай падзеяй у маім жыцці. Ён стаў для мяне галоўнай матывацыяй правесці беларускую групу на варшаўскім прайдзе 2024 года.
«Казалі, што ехаць у Польшчу небяспечна»
— Для сябе як рэжысёркі і мастачкі я лічу неабходным атрымаць адукацыю ў гэтай сферы. Акрамя гэтага, у мяне было моцнае жаданне працаваць менавіта на беларускую культуру і мастацтва. У пэўны момант я зразумела, што на інтэрнацыянальных праектах я задыхаюся ад разумення таго, што ўсё, што я раблю, не нясе амаль ніякай карысці маёй роднай культуры. А пасля чарговага прыезду ў Польшчу па працы, адчула, што хачу жыць і вучыцца тут.
Калі я прыняла канчатковае рашэнне пераехаць у Польшчу, усе мае чэшскія сябры мяне адгаворвалі. Казалі, што Польшча — гэта жахліва рэлігійная ды гамафобная краіна, ехаць у якую небяспечна. Пасля пераезду я сапраўды сутыкнулася са шматлікімі складанасцямі, але яны не былі звязаныя з маёй самаідэнтыфікацыяй. Не буду прыхоўваць, здараліся сітуацыі, калі мне нешта крычалі на вуліцы ці падыходзілі з дзіўнымі пытаннямі, але, на шчасце, аніводная з гэтых сітуацый не скончылася для мяне чымсьці страшным.
У першы месяц свайго знаходжання ў Польшчы я змагла правесці беларускую групу на варшаўскім прайдзе, чым вельмі ганаруся. Але не абышлося і без хэйту з боку беларусаў, якія тут жывуць. Яны былі незадаволеныя вясёлкавымі «Пагонямі», якія я раздрукавала для прайда.
Дарэчы, даволі часта менавіта з боку беларусаў я чую пытанні пра поўную форму свайго імені, пра тое, як да мяне звяртацца «па-нармалёваму», і пра тое, якога я полу. Звычайна я альбо адразу заканчваю гутарку, альбо ясна даю зразумець, што не буду ні слухаць, ні адказваць на падобныя пытанні. Такія сітуацыі мяне не дэматывуюць і не заганяюць у дэпрэсію, а наадварот, матывуюць яшчэ больш праяўляцца, каб іншыя квір-асобы сутыкаліся з гэтым менш.
Увогуле я рада жыць у Польшчы, у Варшаве. Спадзяюся, што ў мяне атрымаецца паступіць тут на спецыяльнасць рэжысуры і вучыцца сваёй любімай справе, каб у будучыні быць карыснай беларускаму грамадству.
«Аднойчы мы правядзём свой беларускі прайд»
— Я вяду свой блог у TikTok, таму што выдатна ведаю, як гэта — адчуваць, што ты, магчыма, адзіная беларуская квір-асоба ўнутры краіны. І я не жадаю, каб хтосьці адчуваў сябе так, як я шэсць гадоў таму.
Мэта майго блогу ў тым, каб беларускія квір-асобы разумелі, што яны не самотныя. Хачу, каб ведалі, што ўнутры краіны і ў эміграцыі існуюць тыя, хто змагаецца за іх правы і краіну, у якой аднойчы мы правядзём свой беларускі прайд.
Як ні дзіўна, адна з самых папулярных рэакцый на мой кантэнт — здзіўленне з боку ўкраінцаў і ўкраінак, што яны выдатна разумеюць беларускую мову. Потым ідуць станоўчыя рэакцыі з боку беларусаў і беларусак. На жаль, не ўсе квір-асобы, якія зараз знаходзяцца ў Беларусі, могуць выказваць сваё меркаванне і пакідаць рэакцыі пад маімі відэа. Для іх рэагаваць на палітычны ці каляпалітычны кантэнт — гэта небяспечна. І я цалкам гэта разумею. Але пры жывой размове я часта чую пазітыўныя водгукі на мой кантэнт.
Хэйт таксама ёсць. І яго даволі шмат — з боку лукашыстаў, так званых беларускіх нацыяналістаў і з боку людзей, якім не падабаецца мая знешнасць: большая іх частка ненавідзіць мой пірсінг. У адказ я альбо не рэагую ўвогуле, альбо лайкаю, альбо іранізую, каб пад ролікам паднялася актыўнасць і яго ўбачыла больш людзей.
Не забудзь падпісацца на MOST у Тэлеграм. Мы галоўнае медыя беларусаў у Польшчы.
